مقدمه / امر سوم / استعمال مجازی

امر سوم: استعمال مجازی

استعمال بر سه قسم است: استعمال حقیقی و استعمال مجازی و استعمال غلط. استعمال حقیقی استعمال لفظ در معنای موضوع له است مثل استعمال لفظ (اسد) در حیوان مفترس در مثال: (رأیت اسداً فی الغابة). استعمال مجازی استعمال یک لفظ در معنای غیر موضوع له مناسب با موضوع له است مثل استعمال لفظ (اسد) در معنای رجل شجاع در مثال: (رأیت اسداً فی المدرسة). استعمال غلط استعمال لفظ در معنای غیر موضوع له است در حالی که مناسبتی با معنای موضوع له نداردمثل استعمال لفظ (اسد) در معنای قمر در مثال: (رأیت اسداً فی السماء). و استعمال کنایی مثل استعمال لفظ (کثیر الرماد) درشخص کریم و جواد در مثال (زید کثیر الرماد) از افراد استعمال حقیقی است.

مقدمه / امر دوم / مطلب ششم و هفتم

    فارق انشاء واخبار

مطلب ششم: فرق بین انشاء و خبر  

    انشاء دو اصطلاح دارد.  یکی انشاء در مقابل اخبار است که هر دو فعل تکوینی هستند. بحث از این انشاء در فقه مطرح می شود. در حقیقت این انشاء عده ای قائلند که ایجاد معنا به لفظ است وعده ای آن را اعتبار و ابراز می دانند. در بحث صحیح و اعم (اسماء معاملات) به مناسبت از این انشاء بحث می شود. اصطلاح دوم انشاء در مقابل خبر است. هر یک از انشاء و خبر نوعی از جمله تامه هستند و هر کدام هیئتی دارند و هیئت هر کدام مفادی دارد که با هم فرق دارند. مثلاً (إذهب) و (بعت) جمله انشائیه هستند و هیئت این دو دارای مدلولی است که با مدلول هیئت (ذهب زید) و (بعت) اخباری فرق دارد.

مقدمه / امر دوم / معنای حرفی

مطلب پنجم: معنای حرفی

تمهید

دو امر به عنوان مقدمه ذکر می شود.

امر اول: بخش عمده اصول مباحث الفاظ است و مباحث الفاظ بر دو بخش است: مباحث لغوی و تحلیلی. در بحث لغوی بحث از مدلول الفاظ استمثل مدلول کلمه امر و هیئت آن و مدلول کلمه نهی و هیئت آن و مدلول جمله شرطیه. عمده مباحث الفاظ بحث لغوی است، زیرا تنها منبع احکام دین کتاب و سنت است و کتاب و سنت جز مجموعه ای از الفاظ نیستند و ما از همین الفاظ احکام شرعی را استنباط می کنیم. این که مفاد هیئت امر طلب وجوبی است یا طلب ندبی است و آیا فور و تراخی و مره و تکرار ازآن استفاده می شود یا نه، در علم اصول مطرح می شود و لغوی که مفاد امر را طلب می داند تفکیک نمی کند که مراد طلب وجوبی است یا طلب ندبی است. خود فقیه باید این مدالیل را وجدان کند یا به ادله قائلین به این مدالیل رجوع کند و آن را تمام ببیند.

مقدمه / امر دوم / اقسام وضع

 مطلب چهارم : اقسام الوضع

مقدمه : در حقیقت وضع چهار نظریه وجود داشت : نظریه جعل و اعتبار و تعهد و قرن اکید . چنان چه قبلاً بیان شد مجموع قائلین به سه نظریه جعل و تعهد و قرن اکید چهار نفر یا سه نفر هستند ، و نظریه رایج نظریه اعتبار و انشاء است ، لذا بعد از این هر جا که سخن از وضع می شود ناظر به این نظریه است .

هر وضع متقوم به دو امر است : موضوع ( لفظ ) و موضوع له ( معنا ) ، و برای وضع سه تقسیم ذکر شده است . تقسیم اول به اعتبار لفظ موضوع است و تقسیم دوم به اعتبار معنای موضوع له است و تقسیم سوم به اعتبار خود وضع است .

تقسیم اول : وضع شخصی و نوعی

مقدمه / امر دوم / حقیقت وضع

مطلب سوم : حقیقت وضع

گفته شد که سببیتی که بین دال و مدلول وجود دارد ، ذاتی نیست ، بلکه به واسطه یک عامل خارجی است که وضع نامیده می شود .

در حقیقت وضع چهار نظریه وجود دارد که عبارتند از : نظریه جعل ، اعتبار ، تعهد و قرن أکید . 

نظریه اول : نظریه جعل

این نظریه مربوط به مرحوم آقا ضیاء است^[1] . ایشان فرمود دلالت عبارت از ملازمه و استتباع بین لفظ و معنای موجود در ذهن است به نحوی که اگر لفظ در ذهن موجود شود معنا نیز در ذهن موجود می شود . این استتباع امر واقعی است ، و همان طور که در خارج با وجود علت 0 مثل نار ) ، بلافاصله معلول آن ( مثل حرارت ) نیز موجود می شود ، در ذهن ما نیز در آنی که لفظ موجود می شود معنا نیز در ذهن موجود می شود با این تفاوت که وجود لفظ تدریجی است و با وجود آخرین جزءش در خارج موجود می شود ، و کار این واضع جعل این علقه است . مرحوم آقای صدر از کلام مرحوم آقا ضیاء نظریه جعل را استفاده کرده است ، و مرحوم آقای خویی آز کلام مرحوم آقا ضیاء نظریه اعتبار را استفاده کرده است .

مقدمه / امر دوم / دلالت لفظیه و اقسام آن

 امر دوم  

 مطالب امر دوم اموربسیار مهمی است که در مباحث الفاظ خیلی کاربرد دارد و بخشهایی از آن هم خیلی پیچیده است. این امر مشتمل بر هفت مطلب است.

1- الدلالة اللفظیه.

2- اقسام الدلالة اللفظیه.

3- حقیقت الوضع.

4- اقسام الوضع.

5- المعنی الحرفی.

6- الفرق بین الانشاء و الخبر.

7- اسماء الاشاره و الضمائر.

در کفایه فقط پنج مطلب اخیر ذکر شده است و دو امر اول در کفایه ذکر نشده است و لازم است که ما آن را متذکر شویم لذا این دو مطلب را ما اضافه کردیم . پس در امر ثانی مجموعا هفت مطلب را ذکر می کنیم.

مقدمه / امراول / موضوع علم اصول و تعریف علم اصول

مطلب سوم : موضوع علم اصول 

در موضوع علم اصول چهار نظریه مطرح است .

نظریه اول به مشهور علماء نسبت داده شده است و مرحوم میرزای قمی[1] از آنان است . بنابراین نظریه موضوع علم اصول « ادله اربعه بما هی ادله » است و اگر در علم اصول از دلیلیت این ها بحث می شود بحث از مبادی است نه مسائل .     

نظریه دوم از مرحوم صاحب فصول[2] است . بنابرنظر ایشان موضوع علم اصول « ادله اربعه بما هی هی » است و بحث از دلیلیت این ها بحث از مسائل علم اصول است .

نظریه سوم از مرحوم صاحب کفایه [3] است . بنابراین نظر موضوع علم اصول « الکلی المنطبق علی موضوعات مسائل علم الاصول » است ، و لازم نیست که اسم این عنوان را بدانیم . 

نظریه چهارم از مرحوم آقای صدر[4] است . بنابراین نظر موضوع علم اصول « الادلة المشترکة فی الاستدلال الفقهی » است . مراد از ( المشترکة ) این است که این دلیل مختص به به بعض ابواب فقه نیست بلکه در همه ابواب فقه یا معظم آن جاری است

مقدمه / امر اول / موضوع علم و تمایزعلوم

بسم الله الرحمن الرحیم

تمهید

 کتاب کفایه در حوزه به عنوان متن درس خارج ، متداول است ، و بنا بر آن است که متن بحث خارج ما ، همین کتاب باشد . و مراد این است که تنظیم مطالب بر طبق تنظیم مطلب کفایه است .

صاحب کفایه مطالب را به سه بخش تقسیم کرده است : مقدمه و مباحث اصول و خاتمه . مقدمه 13 امر دارد و هر یک متضمن مسائل عدیده ای است . مباحث اصول در کفایه به 8 باب تقسیم شده است. باب اول باب اوامر و باب آخر باب تعارض ادله است ، و از هر باب به عنوان مقصد تعبیر شده است . 5 باب اول ، مباحث الفاظ است و 3 باب آخر ، مباحث عقلیه است . و در خاتمه مسأله اجتهاد و تقلید مطرح شده است .